Türk Harf Devrimi Haftası 1 - 7 Kasım

[Belirli Gunler]

Türk Harf Devrimi Haftası 1 - 7 Kasım



Ayşegül Dinçbaş tarafından yazıldı

Türk Devrimi eğer harf devrimi gerçekleşmese idi, iyi bilelim ki kesinlikle güdük ve eksik kalırdı. Harf devrimi akşamdan sabaha karar alınıp gerekli hazırlıklar tamamlanmadan yapılan bir eylem değildi.

Günümüzde çoğu aydın büyük bir olasılıkla ayırdında değildir ama bu devrimin düşüncesi 1860'lı yıllara yani İmparatorluk yıllarımıza kadar gider. Cumhuriyet'ten önce de bu konuda kafa yorulmuş, çözümler üretilmeye çalışılmıştır. Unutmayalım, Yüce Önder'de bir İmparatorluk paşası idi. Bilgi birikimi ve formasyonu uzaydan gelmedi, yetiştiği Osmanlı-Türk Devlet yapısından, kültüründen ve Ordu'sundan geldi. Harf devriminin Ata'mızın bir anlık bir kararından değil, uzun yılların birikiminden ve düşünce fırtınalarından kaynaklandığını kabul etmek, başarısının yüksekliğini açıklamaya yeter. Devrimden önce, İstanbul, İzmir, Bursa'da okur yazar oranı % 10 dan aşağıda idi. Bayanların oranı ise göz ardı edilecek kadar azdı.

Bir takım olumsuz düşünce sahiplerinin dediği gibi toplum bir gece içinde okuma yazma özelliğini yitirmiş değildi. Kaldı ki Devrim'den sonra çok uzun bir süre tüm basın hem yeni Türk ABC si ile hem de Arab ABC si ile yayınlanmıştı. Türk Ulusu harf devriminden sonra, İmparatorluk Türkiye'si ile karşılaştırırsak son derece yüksek oranda okuma yazma öğrenmiştir. Sayısal olarak belgelenebildiği gibi, her iki dönemde basılan yazılı eserlerin sayısı bakımından da düz mantık yürüterek aynı sonuca ulaşabiliriz.
Örneğin, İmparatorluk döneminde 1729 ile 1928 yılları arasında basılan eser sayısı otuz bin civarında iken, Cumhuriyet döneminde 2000 yılına kadar bu sayı yaklaşık üçyüzbin idi.

Harf devrimine pek sıcak bakamayanların sığındığı bir limanda devrimin İslam Birliği'ni zedelediği düşüncesidir. Bu akıl dışı bir söylemdir zira, İmparatorluk sınırları içinde veya aynı dinden ve aynı harfleri kullanan komşuları arasında niçin İslam birliği kurulamadı, niçin bazı yöreler, aşiretler, uluslar, ayırımcılık ile İmparatorluğu arkadan kalleşçe vurdular?
Yine bir diğer geçersiz söylem de eski kültür ile bağımızın koparılması konusudur. Hangi kültürden bahsettikleri meçhuldür. Türk kültürü ise bahsettikleri, Türk'ün kültürünün eskisi yenisi mi var diye sorarlar, zira üzerinde durulan altı asırlık kısa bir süreçtir. Aslında böyle düşünenlere verilebilecek en güzel yanıt, elbette, Cumhuriyet Türkiyesi'nde yayınlanan Osmanlı üzerine yapılan araştırma, inceleme konulu eserlerin sayısının ne olduğunu, ve Cumhuriyet öncesinde bu sayının ne olduğunu sormaktır. Bir de şunu söylemek gerekir bu kişilere; Türk Yurdu'nda Yazı ve Dil devrimleri ile Ulusal birlik sağlanmış, sanat, kültür, okuma,yazma vb çıtamız tepe yapmış, teknolojik olanak ve bilimsel yeterliliğimizin de bu etmenlere katılması sayesinde de geçmişimizle ilgili gerek nicelik gerekse de nitelik olarak çok daha üst düzeyde kapsamlı bilgi edinilmiştir .

Dil bilimcilere göre, Yeni Türk harflerinin öğrenim kolaylığı ve Türk diline uygunluğu Arap harfleri ile karşılaştırılamaz ölçüdedir. Arap harfleri Türkçe seslerin tam karşılığını veremiyordu. Bu yetersizliğin en basit açıklaması sanırım dilimizin ses sisteminde ünlülere ağırlık verilmesi, arap yazım sisteminin ise ünsüz temele dayanmasıdır. Zaten eğer eski ABC yeterli olsa idi, Enver paşa'nın yeni bir yazım usulü bulup kullandırma çabalarına gerek olmazdı. Duymayanlar için açıklamakta fayda var: Enver paşa, eski yazıma çözüm olarak ünlülerin eklenmesi ve her harfin ayrı ayrı yazılması biçiminde bir yazım biçimi oluşturmuş fakat taktik ve stratejik becerisi Atatürk kadar gelişmediği için olsa gerek, uygulamada başarılı olamamıştı.

Ulusal Devlet'in kurulma aşamasında tasarlanmış tüm devrimlerin başarıya ulaşabilmesi için ön koşulun planlı ve düzenli bir sosyal değişim olduğunu günümüzde tüm toplum bilimciler kabul etmekte..İşte, olağanüstü önemli bu ön koşulun çok yüksek oranda gerçekleşmesine olanak sağlayan itici güç, tüm devrimlere analık eden Türk Harf Devrimi'dir. Tek kelime ile dünyada tekdir ve başarılmıştır. Bir benzeri de bugüne dek yaşanmamıştır.
Türk Devrimi'nin mimarı Yüce Atatürk'ü ve çalışma arkadaşlarını bir kez daha saygıyla anıyorum.

Bilgi Notu;

Toplumbilimcilerin çok uzun yıllar sonra görebildiği planlı ve düzenli sosyal değişim gerçeğinin ayırdına Atatürk daha gençlik yıllarında ulaşmış, örneğin Suriye cephesinde İngilizlerle savaşırken bile ileride Türk Dil Kurumu'nda görev alacak olan A. Dilaçar beyle, konu üzerinde çalışmalar yapmıştır.
Yasal Dayanak:
1928 yılı 1 Kasım'ında Latin kökenli harfler, Türk dilinin özelliklerini belirten bazı işaretlerle zenginleştirilerek “Türk harfleri” adıyla, 1353 Sayılı Kanun ile kabul edilmiştir. Böylece neredeyse 10 asırdır yazım dilinde kullandığımız Arap harflerinin yerine Türk harflerinin alınmasını ifade eden Harf Devrimi gerçekleştirilmiştir. Arap harflerinin kullanımı ise 1 Ocak 1929 günü, bir yasa maddesiyle - özel durumları belirten madde hariç - tamamen yasaklanmıştı.

Yüce Önder, bu tarihten çok daha önce, 9 Ağustos 1928 gecesi İstanbul’da Sarayburnu Parkı’nda düzenlenmiş bir halk toplantısında, Harf Devrimini ulusa ; “Arkadaşlar, güzel dilimizi ifade etmek için yeni Türk harflerini kabul ediyoruz.(...) Bu yeni harflerle behemehal pek çabuk bir zamanda mükemmel bir surette anlaşacağız ki, Milletimizin yazısıyla kafasıyla bütün medeniyet aleminin yanında olduğunu gösterecektir.” diyerek duyurmuştur.

1897 tarihli Osmanlı İstatistik Yıllığı'na göre okuryazarlık oranı %10.5'tir. 1927 nüfus sayımında değişmeyen bu oran harf devriminden yedi sene sonra yapılan 1935 yılı nüfus sayımında %19.25, 2000 yılı nüfus sayımında ise %87.32 olarak belirlenmiştir.

Kaynak: Osmanlı Devletinin İlk İstatistik Yıllığı 1897, DİE, (Ankara 1997).
İstatistik Göstergeler 1935-2006, Türkiye İstatistik Kurumu


Kanak:Türk Harf Devrimi Haftası; 1 - 7 Kasım