Bartın Yöresel Sanatı Tel Kırma

[Renklerin Dansı]

Bartın Yöresel Sanatı Tel Kırma

Ulusal Kültürümüzü yansıtan el sanatlarımızın en güzel örneklerinden olan Bartın yöresine ait gümüş tel kırma işlemesi araştırmalara göre 1890-1900 yılları arası ilk defa görülmüştür.İlk tel kırma işlemesini Bartın’ın Asma mahallesinde oturan katip kızı lakaplı Hatice Ağaçkıran tarafından yapıldığı sanılmaktadır.Bu nedenle tel kırma Bartın işi olarak anılmaktadır.
Tel kırma işleme tekniği ile diğer nakış tekniklerinden çok farklı ve görünüşü itibari ile de göz alıcı bir işleme çeşididir.Kumaş veya tül kasnağa gerilerek özel iğnesi ile işlenir. İplik olarak kullanılan tel işleme sonunda el ile bükülerek kırılır.Bu nedenle tel kırma adını almıştır.

Tel Kırma
Bartında tel kırmasız ev yoktur. Her evde mutlaka tel kırmaya rastlarsınız. Tel kırma işi, tüm işlemeler içinde gümüş ışıltısıyla kendini hemen fark ettirir. Elinize alınca hiç bir iplikten beklemediğiniz bir ağırlık hissedersiniz. Zira gümüş tellidir. İstenirse altın da olabilir. Ama 300 yıldır gümüşle yapılır.
17. yüzyıldan bu yana Bartında üretilen, sadece bu iş için kullanılan el yapımı iğneyle maharetli eller işler tel kırmayı. Tel kırma daha ziyade başörtüsü veya şal olarak yapılır. Evlerde masaların, sehpaların üzerine yayılır. Perde olur, sabah ışığına karışır. Siyah veya beyaz tül üzerine özel olarak kullanılan tellerle serpme ve çiçek motifleri işlenir.

Desenlerin isimleri de var. Kaymak Tabağı gökyüzünden düşen bir yıldızı anlatır, Sarhoş Sokağı ismi gibi yalpalaya yalpalaya yapılır ama işleyen için zor bir motiftir. Bartının temeli yumurta akıyla atılan ünlü Kemerköprünün adını alan motif mi dersiniz…
Çocukken dedem de, babaannem de, anlatırdı. Tarihi onlar da bilmez, yüz yıl önceymiş derlerdi. 100 yıl önce Bartına Ağustos ayında kar yağmış. Bunun üzerine örtünün dört köşesine iri güller, güllerin arasına da kar tanelerine benzer tel kırma işlenmeye başlamış. Motifin adı da, Gülün Üzerine Kar Yağdı olmuş.
İsimleri bilinmeyen onlarca motifi var tel kırma işinin. Usta eller işliyor. Eller çalışırken, hayal gücüyle oluşturulan motifler kuşaktan kuşağa geliyor.
Tel kırma işi hiç makas kullanılmadan yapılıyor. Tel birbirine kırdırılarak ilerletiliyor. Bu nedenle adı tel kırmadır. İşin öncesinde, öyle desen çizeyim, kopyalama yapayım gibi kolaycılık yok. En zorunu düşünün. Yani tam anlamıyla el emeği, göz nuru… Sabır ve dikkat gerekiyor.
Desenin bir yerinde bir iplik atlandı mı, hata, işleme bittikten sonra ortaya çıkıyor. Tel kırmanın önü ya da arkası yoktur. Yani her iki tarafı da kullanılır.