Yazma Eserlerin Tezhibi

A) MALZEMELER
1- KAGIT:Gözü yorduğu ve yapılan tezbihi güzel göstermediği için ham kağıt kullanılmaz. Onun yerine bitkisel ve nebati boyalarla boyanmış kağıt kullanılır. Daha sonrada üzeri aherlenir. Aher bir çeşit ciladır,kağıdı doyurmak için yapılır. Sadece sanat eserlerinde aher kullanılır,çünkü yanlış yapıldığında silinebüme özelliği yaratır.
2- MÜREKKEP:Lal altın ve is mürekkebi çokça kuIlamlmıştir.Lal,koşnil böceğinin kurutulmasıyla elde edilip Fatih devrinde halkarlarda çokça kullanılmıştır.Altın ve is mürekkebi hem tezbih hemde hat sanatının temel malzemesidir buyüzden her dönemde kullanılmıştır. 3-KALEM:Yazma kaynaklarından anlaşıldığı üzere fırçanın eski ismi "kıl kalem"dir. Müzehhipler fırçalarım çulluk kuşunun ense tüylerinden kendileri yaparlardı. Gümüşi rente olan bu kıl kalemleri tahrir çekmek için kullanırlarmış.

B) AYET BERKENAR KURAN'I KERİM
Hattatın en çok zorlandığı eserdir. Çünkü her satır sonunda ayet bitmek zorundadır. Her sayfanın sonuna gelen ayet mutlaka o sayfada bitiyor ve yeni bir sayfa başka bir ayetle başlıyorsa buna ayet berkenar musaf denir. Hattatlar yazma eserleri yazarken ortadan başlayarak yazarlar sonuna doğru eli İyice işlek durumuna gelir ve böylece başa dönüp yazarlar hattatın elinden çıkan varak halindeki eser nakışhaneye gelir. Eser için sipariş veren kişiye muhreç sayfası gösterilerek sipariş alınır ve kollektif bir çalışma ürününde İmza görülmez. Nadiren ser nakkaşın imzası görülebilir.

C) MUSHABIN KISIMLARI
1- SER LEVHA: Fatİha ve bakara sureleri baş taraflarının olduğu karşılıklı gelen iki sayfadır, metinin başladığına işarettir ve tezhipli sayfalardır. Tek sayfa tezhipli ise 'unvan sayfası' adını alır. Her iki sayfada metin başlamıştır. Yazılı metin cetvellerle ayrılır, nakışhanelerde cetvelkeş denilen vazifeleri cetvel çekmek olan sanatkarlar vardır.

2- ZAHRİYE SAYFASI Üç şekilde karşımıza çıkmaktadır.
a)Mekik zahriye
b)Madalyon zahriye
c)Dikdörtgen zahriye
Müzeyhib'in hür olduğu tek sayfadır. Arapça bir kelime olup zarh(sırt) kelimesinden gelmektedir. Sırtlık demektir. İlk devirlerde madalyon zahriyeler görünürken, II. Beyazıt devrinde mekik (beyzi), son devirlerde dikdörtgen zahriyeler görülmektedir.

3- HATIME SAYFASI son hitabe etme yani imza sayfasıdır. "Ketebe" sayfası da denir. Sayfa düzeninde üçgenimsi bir görüntü olur ve boş kalan yerler tezbihlenir.

4- SUREBAŞI:Yatık dikdörtgen şeklindedir. İç kısımda sure yazılır. Geri kalan yerler tezhiplenir. Tezhip bittikten sonra hattat tarafından yazı yazılır. İlk Kur'anı Kerimlerde sure başı ile birlikte sure başı gülü de yapılırdı. Cetvelle yapışık olup yönü de sure başına bakacak şekildedir. Daha sonraki devirlerde terk edilmiştir.


tezhip-minyatur.com

__________________


Gökkuşağı